Od psa do psiego przewodnika

Pies przewodnik to pies asystujący przeznaczony dla osoby niewidomej lub niedowidzącej. W Polsce mamy na ten moment około 155 psów przewodników. To bardzo mało. Nic dziwnego, że wiele osób nigdy nawet nie widziało psa przewodnika na oczy. Prawie każdy o nich słyszał, jednak praktycznie nikt nie wie, skąd takie psy się biorą i jak wygląda cały proces “powstania” takiego psa. Dziś postaram się przybliżyć Wam ten temat.

Zaczyna się od miejsca

Jedną z organizacji przygotowujących psy asystujące/przewodników, jest Fundacja Vis Maior. Od kilkunastu lat szkoli i nieodpłatnie przekazuje psy osobom niewidomym i słabowidzącym. Fundacja przykłada ogromną wagę do tego, aby pies przewodnik był jak najlepiej przygotowany do swojej roli, dlatego na jego wyszkolenie składa się szereg elementów. Poniżej przedstawię Wam i krótko opiszę każdy z nich.

Wybór hodowli

Punktem wyjściowym i kluczowym jest wybór hodowli, z której zakupimy szczenię. Najczęściej wybieraną rasą jest Labrador Retriever. Bierze się też pod uwagę inne retrievery, takie jak Golden czy Chesapeake, a sporadycznie szkoli się również Owczarki Niemieckie. Na ten moment Fundacja Vis Maior szkoli wyłącznie Labradory. Kiedy mamy już wybraną rasę, szukamy odpowiedniej hodowli. Na co zwrócić uwagę? Przede wszystkim na funkcjonowanie takiej hodowli – warunki, w jakich żyją psy, ale także na potencjalnych rodziców. Do programu szkoleniowego nie potrzebujemy psów wystawowych. Dużo ważniejszy jest charakter i chęć pracy, dlatego elementem decydującym jest usposobienie psów. Kolejnym bardzo ważnym aspektem jest jego zdrowie i z tego powodu wymagane są również badania rodziców szczeniąt. Fundacja Vis Maior współpracuje ze sprawdzonymi hodowlami, z których najczęściej kupuje szczenięta.

Testy szczeniąt

W wieku zaledwie kilku tygodni potencjalni kandydaci przechodzą specjalne testy. Podczas nich sprawdza się między innymi, jak maluchy reagują na nowych ludzi, miejsca i sytuacje. Zwracamy uwagę na to czy należą do odważnych czy bardziej wycofanych piesków. Bardzo ważnym elementem tych testów jest chęć kontaktu malucha z człowiekiem. Finalnie wybiera się kilka psów, które zaczynają przygotowania do roli psa przewodnika.

Szkolenie podstawowe

Wychowanie przyszłego psa przewodnika zaczyna się od małego. Pierwszym i bardzo istotnym etapem jest szkolenie podstawowe. Wówczas pies zdobywa umiejętności z zakresu podstawowego posłuszeństwa. Cały proces szkolenia jest oczywiście dostosowany do wieku psiaka. Mały szczeniak zaczyna od rzeczy najprostszych, jak nauka załatwiania potrzeb fizjologicznych poza mieszkaniem, a wraz z wiekiem podnosi się poprzeczkę wyżej. Przyszłego psa przewodnika uczy się między innymi chodzenia na luźnej smyczy, zostawania, korzystania z komunikacji miejskiej czy ignorowania innych ludzi i psów. Ten etap trwa aż do ukończenia pierwszego roku życia przez psa.

Testy

W trakcie szkolenia podstawowego pies przechodzi testy. Pierwsze, przeprowadzane w wieku 6 miesięcy, mają na celu sprawdzenie, jak pies sobie radzi i które aspekty wymagają poprawy. Wskazują na czym należy się skoncentrować podczas pracy z danym psem.

Badania

W momencie, kiedy pies skończy rok, jest kastrowany i przechodzi szereg badań. Sprawdza się czy stawy, serce i oczy są zdrowe. Tylko w pełni zdrowy pies może zostać zakwalifikowany do szkolenia specjalistycznego.

Egzamin roczny

Wykastrowany i przebadany pies musi zdać egzamin, który kwalifikuje go do rozpoczęcia szkolenia specjalistycznego. Podczas tego egzaminu sprawdza się między innymi posłuszeństwo psa, reakcje na różne bodźce, poruszanie się po mieście czy reakcję na inne psy.

Szkolenie specjalistyczne

Ten etap pies rozpoczyna od przyzwyczajenia się do nowych szorek, z tak zwanym ramieniem, w których docelowo będzie pracował z osobą niewidomą lub słabowidzącą. Podczas tego szkolenia pies zdobywa umiejętności, które będą niezbędne do prowadzenia takiej osoby. Uczy się między innymi wskazywania przejść, schodów czy drzwi, skręcania oraz omijania przeszkód. W pierwszym etapie tego szkolenia to trener pokazuje psu wszystkie elementy treningu. Później nadchodzi czas na weryfikację tego, ile pies zrozumiał. Trener, za pomocą specjalnej opaski lub gogli, zasłania oczy i wciela się w rolę osoby niewidomej (oczywiście odbywa się to przy asekuracji innej osoby). Wszystko po to by wprowadzić psu warunki treningu, jak najbardziej zbliżone do tego, co spotka go w przyszłej pracy. Ten etap szkolenia trwa od 7 do 10 miesięcy.

Egzamin numer dwa

Szkolenie specjalistyczne kończy się egzaminem. Trener przygotowujący psa przez cały czas trwania egzaminu ma zasłonięte oczy. Egzamin składa się z dwóch elementów: pracy w szorkach i posłuszeństwa. Egzaminator wybiera trasę podczas, której pies musi prowadzić, znaleźć i wskazać konkretne elementy, takie jak przystanek, schody czy drzwi. Część trasy jest znana psu i osobie zdającej. Na tym odcinku ocenia się czy pies umie zapamiętać stałe trasy. Drugi odcinek jest nieznany i tu sprawdza się, jak pies radzi sobie w nowych miejscach. Jeśli wynik egzaminu jest pozytywny, można rozpocząć kolejny etap, czyli…

Przekazywanie

Zazwyczaj pod koniec szkolenia pies ma już dobranego człowieka, z którym będzie pracował i żył. Po zdanym egzaminie rozpoczyna się proces nazwany przekazaniem psa. To nic innego, jak nauczenie zarówno psa, jak i człowieka, jak mają ze sobą pracować i funkcjonować. Bardzo duży nacisk kładzie się nie tylko na wspólną pracę, ale przede wszystkim na to, aby para się polubiła. Między psem, a człowiekiem musi wytworzyć się więź i relacja, aby ich praca była bezpieczna i przyjemna dla obu stron. Cały proces rozłożony jest w czasie i trwa około 2 tygodni. Wszystko po to, żeby człowiek i pies mogli na spokojnie się do siebie przyzwyczaić. 

Egzamin numer trzy

Jeśli nowopowstały zespół człowiek+pies zgrał się podczas przekazywania, mogą podejść do egzaminu. Tutaj ocenia się przede wszystkim bezpieczeństwo – zarówno osoby niewidomej, jak i psa. Weryfikuje się czy na tym etapie poradzą sobie bez instruktora. Jeśli zdadzą egzamin, mogą oficjalnie rozpocząć wspólne życie i pracę.

Najpierw cierpliwość, potem efekty

Jak widzicie, droga od psa do psa przewodnika jest wymagająca, wymaga wiele cierpliwości i ogromu pracy. Cały opisany wyżej proces wyszkolenia i przekazania psa trwa prawie dwa lata! To kawał czasu, a za każdym wyszkolonym psem stoi sztab ludzi. Czy warto? Zdecydowanie tak. Dzięki tak dokładnie wyszkolonym psom, osoby niewidome czy słabowidzące mają szansę na komfortowe, bezpieczne życie i prawdziwego przyjaciela.